Çevirmene Saygı

Bu konuda yazıp durduğumun farkındayım. Ama her yeni yoruma, çevirimle ilgili her yeni blog yazısına ya da bazı kitap satış sayfalarına baktıkça sinir katsayım artıyor, isyan ediyorum.

Zaman zaman “Acaba bu konuda ukalalık mı yapıyorum?” diye düşünüyordum. Bundan yaklaşık on gün önce iki meslektaşımla sanal ortamda başlayan tanışıklığı gerçek ortamdaki dostluğa taşıdık. Güneş Becerik Demirel ve Aslı Dağlı ile sohbet eşliğinde kahvaltı yaptık. Üç çevirmen bir arada olunca konu doğal olarak çeviri oldu. O zaman fark ettim ki tek rahatsız olan ben değilim. Sabah bu konuyu konuştuk, akşam Kuşlar Öterken  ile ilgili yeni bir blog yazısı geldi. Heyecanla açıp okudun tabii. Ve umutla. Belki bu kez biri çevirmeni de düşünmüştür, onun hakkında -iyi ya da kötü- bir laf etmiştir, en azından çevirmen adını da yazmayı akıl etmiştir umuduyla. Ama maalesef.

Çevirdiğimiz kitap sevilince, övgüler alınca, tavsiye edilince elbette çok mutlu oluyoruz. Çocuğu övgü alan anne gibiyiz bu konuda. Ama yetmiyor; o çocuğu yetiştiren ebeveynlerden biri olarak kendi hakkımızda da bir kaç güzel şey duymak istiyoruz. Yazarın diline yağdırdığınız övgülerin yanında çevirmene de bir iki güzel laf edin. Motive olalım, mutlu olalım, daha iyisini yapmaya hevesli olalım. Kendinizi bizim yerimize koyun. Düşünün ki çok emek vererek başarılı bir proje hazırladınız. Ama tüm övgüleri yöneticiniz aldı. Sizin adınız bile geçmedi. Ne hissedersiniz?

Yanlış anlamayın, sadece övgü beklemiyoruz. Hatamız varsa da söyleyin. Söyle ki düzeltelim, kendimizi geliştirelim.

Ne yazık ki şu anki durum şöyle:

Kitap güzel, anlatım harika, dil şiirsel ise alkışlanan yazar. Hak etmiyor mu? Elbette hak ediyor. İyi de yazar o kitabı Türkçe mi yazdı? Eğer çevirmen o güzelliği sunmasaydı aynı tadı alacak mıydınız?

Kitap güzel değil, anlatım bozuklukları var, adını beğenilmedi, yazım hataları var. Vay çevirmenin haline. Elbette çevirmen hatası olan, gerçekten çok kötü, hatta yanlış çevrilmiş kitaplar var. Ama inanın her zaman çevirmen hatası olmuyor. Onu kıyaslayabilmek için orijinal baskıyla karşılaştırılması gerek. Yazım hatalarına gelince… Evet, hepimiz yapıyoruz ve gözümüzden kaçıyor. Bu yüzden kitaplar editörlerin elinden geçiyor. İsim konusunda ise… Biz öneri sunuyoruz, hatta bazen ısrarcı davranıyoruz. Ancak son karar yayınevlerinin.

Ben bunu ciddi bir sorun ve saygısızlık olarak görüyorum. Güneş ve Aslı ile sohbet ederken anladım ki böyle gören tek ben değilim. Peki, nasıl çözümlenecek. Gerçekten bilmiyorum. Aslı “Çevirmene Saygı” eylemi yapalım dedi. 🙂 Şaka bir yana adımı görmediğim her sayfayı “Benim adımı niye yazmadınız, o kitabı ben çevirdim,” şeklinde uyarmak bana hiç hoş gelmiyor. Yapabileceğim bir şey değil bu. Kendimi alçaltmışım gibi hissederim. Bunu bir tek her türlü şımarıklığıma katlanan sevgili Tuğçe Nida’ya yaptım ki o da zaten kitap çevrilmeden önce, İngilizce’sini okuyup, Tuğçenin Kitaplığı adlı blogunda yazdığı yorumda, çevirisi basıldıktan sonra aceleyle isim ve kapak resmi değişimi yaparken boş bulunmuştu; hemen düzeltti. Kendisine çok teşekkür ediyorum. Başkasına bunu yapamam.

Ne yapılmalı sorusuna yanıt bulmakta zorlanıyorum. Yayınevlerinin bu konuda hassas davranmalarını ve çevirmen adı yazmayan sayfaları uyarmalarını umuyorum sadece. Ya da çevirmen adını görünecek biçimde kapakta yazmalarını  rica ediyorum. Bunun farkındalık yaratacağına inanıyorum.

Sizlerin önerileri neler? Paylaştığım sayfalarda alta yorum yazmak yerine buraya yorum yazarsanız hep birlikte beyin jimnastiği yapıp bir çözüm bulabiliriz belki de.